ساختار اپتیکی تلسکوپ رصدخانه ملی ایران INO340، نور را از آسمان می گیرد و کانونی می‌کند و سپس آن را برای انجام آنالیز علمی به سیستم ردیابی و ابزارها می‌فرستد. اصلی ترین قطعه سیستم اپتیکی تلسکوپ، آینه اولیه است. ساخت آینه اصلی تلسکوپ (M1) از اولین مراحل طراحی تا تحویل به رصدخانه ملی شش سال طول کشید. کار تراش و پولیش آینه اولیه توسط شرکت فنلاندی اپتیون انجام گرفت.

M1 یک آینه یکپارچه سریع است با f/1.5 و قطر ۳/۴ متر. این مشخصات به تلسکوپ رصدخانه ملی ایران اجازه می دهد که یکی از کم حجم ترین تلسکوپ‌های رده خود باشد. استفاده از عبارت سریع برای آینه در واقع از دنیای عکاسی به نجوم وارد شده است و در کل اشاره به میزان نوری دارد که آینه می‌تواند در کانون خود جمع کند. در عکاسی هرچه نور بیشتر باشد، ‌تصویر سریع‌تر شکل می‌گیرد و لذا سرعت شاتر می تواند سریع‌تر باشد و این در واقع دلیل این نامگذاری است. یک آینه سریع نیز مدت زمان نوردهی را کاهش می دهد و امکان رصد اجرام کم نوری را فراهم می‌کند که شاید بدون آن غیرممکن باشد. به عبارت دیگر داشتن آینه سریع یعنی داشتن عمق میدان کمتر و باریکتر، به گونه ای می‌توان یک جسم را از زمینه آسمان بهتر جدا کرد.

آینه M1 هذلولوی است و ۱۸ سانتی متر ضخامت دارد و از سرامیک ZERODUR^® ساخته شده است. ZERODUR^® گونه‌ای از سرامیک شیشه‌ای است که انبساط گرمایی بسیار کمی دارد. این شیشه در ساخت آینه تلسکوپ بسیاری از رصدخانه‌های جهان استفاده شده است از جمله، تلسکوپ‌های Keck و همچنین تلسکوپ بسیار بزرگ ELT که متعلق به سازمان فضایی اروپا است و قرار است در سال ۱۴۰۴ از آن بهره برداری شود.

طراحی تلسکوپ رصدخانه ملی که ریچی کرتین (Ritchey-Chrétien) است نیاز دارد که آینه اصلی در وسط خود یک حفره داشته باشد.قطر این حفره برای آینه اولیه ۷۰۰ میلیمتر است. در این مدل اپتیکی که گونه‌ای از طراحی کاسگرین است آینه اصلی و ثانویه هر دو هذلولوی هستند تا خطاهای اپتیکی اطراف محور اپتیکی در آن کمینه شود. جالب است بدانید این نوع طراحی اپتیکی تلسکوپ برای خود هواداران زیادی دارد. مثلاً تلسکوپ‌های VLT ،‌Keck، GTC، SUbaru، و بسیاری دیگر از تلسکوپ‌های شناخته شده از این مدل استفاده می کنند.

در یک شب رصدی ممکن است تلسکوپ یک جرم را برای چند ساعت در آسمان دنبال کند. با وجود تمام زمینه‌سازی ها و آمادگی‌های مهندسی شده، این حرکت ها موجب بوجود آمدن تغییر شکل‌های بسیار کوچک در فرم آینه می‌شود که همین خطاهای بسیار ریز انجام کار علمی را به کلی مختل می‌کند. اینجا جایی است که تصحیحات کامپیوتری فعال وارد می‌شوند. تلسکوپ INO340 مجهز به یک سیستم اپتیک فعال است که نیروهای لازم به آینه اصلی را چنان وارد می‌کند که اثر جاذبه‌ که موجب تغییر شکل آینه می‌شود را خنثی کند. این سیستم تمامی ابیراهی ها را از بین می‌برد. ما در یکی از مقالات ویژه بعدی با جزئیات به موضوع اپتیک فعال خواهیم پرداخت.

مرجع: رصدخانه ملی ایران