پاسخ قاطع و فنی هیات مشاوران بین المللی طرح رصدخانه ملی ایران به مقاله خبری مجله ساینس

پاسخ قاطع و فنی هیات مشاوران بین المللی طرح رصدخانه ملی ایران به مقاله خبری مجله ساینس

مجله «ساینس» اخیراً  یک مقاله خبری در مورد رصدخانه ملی ایران، منتشر کرده است.

در پاسخ به این مقاله که بر اساس اظهارات غیر فنی ابهاماتی در مورد طرح رصدخانه ملی ایران مطرح کرده بود، هیات مشاوران بین المللی طرح جوابیه در نشریه ساینس منتشر کرد که در ذیل آمده است:

ما از زحماتی که برای طراحی ، ساخت ، ایجاد و راه اندازی این پروژه بلند پروازانه در ایران کشیده شده است برای چندین سال به عنوان هیئت مشاوره بین المللی پشتیبانی کرده‌ایم.

افراد زیادی، از جمله افرادی که در مقاله مورد نظر با انها مصاحبه شده است، در این پروژه مشارکت داشتند تا آن را از رویا به واقعیت تبدیل کنند. ما برای نقشی که ایفا کرده اند ارزش قائل هستیم. ما در مورد دیدگاه های سیاسی طرح شده در مقاله نظری نداریم.

تأکید می کنیم که این مقاله تلاش تحسین برانگیز، متعهدانه و خلاقانه تیم رصدخانه ملی ایران را که ساختمان های‌ آن را عمدتا تکمیل کرده و آغاز راه اندازی برای رساندن به اولین نور آنچه را که مرکزی پیشرفته خواهد بود، دست کم گرفته است. این فرآیند هم اکنون با هدایت حبیب خسروشاهی در جریان است. بررسان خارجی و مستقل تایید می کنند که تیم رصدخانه ملی ایران، تلسکوپ، گنبد، زیرساخت و رصدخانه عالی را، ایجاد کرده اند.

این تلسکوپ توسط مهندسان رصدخانه ملی ایران و زیر نظر تیمی از متخصصان سوئدی در مراحل ابتدایی طراحی شده است. تیم رصدخانه ملی ایران تسلط لازم در طراحی تفصیلی را کسب و نظارت بر ساخت و ساز توسط صنایع داخلی را بر عهده داشته است. در سال ۲۰۱۷ ، بررسی جامعی توسط تیمی متشکل از دوازده دانشمند ، متخصص ، مدیر رصدخانه و مهندسان رصدخانه جنوب اروپا (ESO) به طور مستقل انجام شد. این طراحی‌ها بدون تغییر برای ساخت بکار گرفته شده اند.

ایجاد اولین نمونه از یک مرکز تحقیقاتی با کیفیت بین المللی، در شرایط ایده آل نیز جاه‌طلبانه است، چالش‌های کنترل زمانبندی و هزینه ها برای اطمینان از حفظ کیفیت، امری عادی هستند. تیم پروژه رصدخانه ملی ایران در شرایط سخت اقتصادی بخصوص در سال های اخیر و البته کووید به انجام رسانده است. آنها احترام و اعتبار قابل توجهی کسب کرده اند.

ما اطمینان داریم که رصدخانه  ملی ایران به موقع،  ظرفیت پژوهشی را فراهم می کند که از پیشرفت پژوهشی دانشمندان ایرانی و همکاران بین المللی علاقه مند به آن پشتیبانی می کند.

نصب و راه اندازی تلسکوپ ۳.۴ متری در رصدخانه ملی ایران

نصب و راه اندازی تلسکوپ ۳.۴ متری در رصدخانه ملی ایران
تلسکوپ
تلسکوپ رصدخانه ملی ایران

با انتقال و نصب تلسکوپ ۳.۴ متری رصدخانه ملی ایران در سایت گرگش گام مهم دیگری در این پروژه بزرگ علمی برداشته شد. 

تلسکوپ رصدخانه ملی ایران در دیماه ۱۳۹۹ در محل ساخت آن در کارخانه رونمایی شد. اکنون تلسکوپ در درون گنبد در قله ۳۶۰۰ متری گرگش جای گرفته است و به این ترتیب در ابتدای تابستان ۱۴۰۰ در آغاز مرحله راه اندازی قرار دارد. 

آغاز فرآیند آزمون های تلسکوپ در کارخانه

آغاز فرآیند آزمون های تلسکوپ در کارخانه

با اتمام ساخت سازه عظم تلسکوپ و انجام آزمون های حرکتی پایه،‌ تلسکوپ ۳.۴ متری برای آزمون های تکمیلی در اختیار رصدخانه ملی ایران قرار می گیرد.

تلسکوپ رصدخانه ملی ایران، با قطر آینه اصل ۳۴۰ سانتی متر از نوع کاسگرین و پایه سمتی- ارتفاعی با سازه‌ای به وزن ۹۰ تن و به ارتفاع ۱۱ متر و قطر ۶.۵ متر است که با دقت ۰.۲ ثانیه قوسی (۰.۰۰۰۰۵ درجه قوسی(  اجرام آسمانی را در حضور جریان باد رهگیری می کند. این سازه با سرعت ۳ درجه بر ثانیه برای نشانه گیری اجرام نجومی تغییر زاویه ‌دهد.

تمام مراحل طراحی این تلسکوپ و دیگر اجزاء آن شامل طراحی مفهومی و تفصیلی توسط تیم فنی و علمی رصدخانه ملی ایران انجام گرفته و برای ساخت به شرکت ماشین سازی خاورپرس واگذار شده است. تلسکوپ پس از گذراندن آزمون های حرکتی پایه برای نصب و راه اندازی سامانه نرم افزاری و کنترل جامع در محل این کارخانه در اختیار تیم فنی رصدخانه ملی ایران خواهد بود. پس از اتمام این فرآیند تلسکوپ در قله گرگش نصب و راه اندازی خواهد شد. پیش از این یاتاقان هیدرواستاتیک در فرآیند تحقیق و توسعه طراحی و ساخته شده بود. همچنین آینه های تلسکوپ، سامانه اپتیک فعال نگهدارنده آینه اصلی، نگهدارنده آینه ثانویه و واحد فوقانی و اداپتور ابزارگان بطور جداگانه توسط رصدخانه ملی ایران توسعه یافته اند.

راهبرد اجرایی مدیریت طرح رصدخانه ملی ایران اجرای طراحی، ساخت و مدیریت تمام بخش های اصلی این طرح در ایران بوده و توانسته است این راهبرد را با موفقبت به اجرا در آورد. کلیه طراحی ها بطور کامل و منحصرا در رصدخانه ملی ایران با بهره مندی از مشاوران بین المللی طرح انجام گرفته و با گذراندن مراحل مختلف بازبینی ساخت تلسکوپ نیز به صنایع داخلی واگذار شده است.

وزن آینه اصلی تلسکوپ  چهار تن و ضخامت آن ۱۸ سانتی متر است و با توجه به قابلیت انعطاف آن با بهره‌گیری از یک سامانه اپتیک فعال کنترل می شود. شیشه آینه‌های تلسکوپ آینه اصلی بر روی ۶۰ عملگر محوری معلق و توسط ۳۰ عملگر جانبی حمایت می‌شود و با یک آینه دیگر به همان دقت سطح و در فاصله چهار متری در بالای آن – آینه ثانویه – که به واسطه یک عملگر شش محوره مهار شده است با دقت یک میکرون هم محور شود.

شیشه آینه های تلسکوپ رصدخانه ملی از جنس سرامیکی ویژه ساخته شده اند که در مقایسه با شیشه‌های متعارف، ۱۰۰ برابر نسبت به تغییر دما یعنی انبساط و انقباض گرمایی مقاوم تر است و تولید آنها در فرآیند حرارتی با طی زمان بیش از یک سال انجام می شود. شیشه آینه های تلسکوپ رصدخانه ملی تولید شرکت شوت آلمان است. شیشه ها برای تبدیل به آینه‌ با آلومینیوم خالص و در خلاء لایه نشانی می شوند.

با توجه به اهداف علمی این تلسکوپ و تلاش برای پوشش طول موج های کوتاه برای داشتن تصویری مطلوب از اجرام آسمانی آینه ه‌ای تلسکوپ بازبری سطح ۲ نانومتر یا کمتر صیقل داده شده اند.  دستیابی به این زبری سطح در مقیاس ۳.۴ متر از نظر فنی چالش برانگیز و زمان بر است. آزمون های اپتیکی برای صحت سنجی صیقل و شکل سطح آینه نیز از نظر فنی چالش برانگیز بوده و توسط متخصصان اپتیک کشورمان،‌ متخصصان رصدخانه ملی و با مشارکت متخصصان خارجی انجام گرفته است.

مجموعه آینه ها و عملگرها بر روی یک سازه مکانیکی ۹۰ تنی مستقر شده اند. سازه مکانیکی باید در حضور جریان باد ۱۲ متر بر ثانیه بیرون از گنبد با دقت ۰.۲ ثانیه قوسی حرکت کند و سیستم بازخورد آن باید بتواند به تمام اختلال های ناشی از باد، تغییر دما، جهت گیری تلسکوپ و انحراف آینه ها از محور اپتیکی غلبه کند. فرآیند کنترل تلسکوپ با این دقت توسط تیم کنترل رصدخانه ملی ایران به اجرا در می‌آید.

تلسکوپ در داخل گنبد قرار گیرد که نه تنها از آن محافظت می‌کند بلکه با هدایت جریان باد به آینه های تلسکوپ به عملکرد آن نیز کمک کند. سازه و پوسته این گنبد در سال ۱۳۹۹ بر روی سازه بتنی محفظه که در سال ۱۳۹۸ احداث شده مستقر شده است.

تمام این مجموعه پیچیده در محفظه‌‌ای به ارتفاع نصف برج آزادی بر فراز قله ۳۶۰۰ متری گرگش قرار می‌گیرند. مجموعه تلسکوپ در داخل گنبد در طول روز در دمایی سردتر از محیط قرار می گیرند.