تلسکوپ رصدخانه ملی ایران، با قطر آینه اصل ۳۴۰ سانتی متر از نوع کاسگرین و پایه سمتی- ارتفاعی با سازه‌ای به وزن ۹۰ تن و به ارتفاع ۱۱ متر و قطر ۶.۵ متر است که با دقت ۰.۲ ثانیه قوسی (۰.۰۰۰۰۵ درجه قوسی( اجرام آسمانی را در حضور جریان باد رهگیری می کند. این سازه با سرعت ۳ درجه بر ثانیه برای نشانه گیری اجرام نجومی تغییر زاویه دهد.
تمام مراحل طراحی این تلسکوپ و دیگر اجزاء آن شامل طراحی مفهومی و تفصیلی توسط تیم فنی و علمی رصدخانه ملی ایران انجام گرفته و برای ساخت به شرکت ماشین سازی خاورپرس واگذار شده است. تلسکوپ پس از گذراندن آزمون های حرکتی پایه برای نصب و راه اندازی سامانه نرم افزاری و کنترل جامع در محل این کارخانه در اختیار تیم فنی رصدخانه ملی ایران خواهد بود. پس از اتمام این فرآیند تلسکوپ در قله گرگش نصب و راه اندازی خواهد شد. پیش از این یاتاقان هیدرواستاتیک در فرآیند تحقیق و توسعه طراحی و ساخته شده بود. همچنین آینه های تلسکوپ، سامانه اپتیک فعال نگهدارنده آینه اصلی، نگهدارنده آینه ثانویه و واحد فوقانی و اداپتور ابزارگان بطور جداگانه توسط رصدخانه ملی ایران توسعه یافته اند.
راهبرد اجرایی مدیریت طرح رصدخانه ملی ایران اجرای طراحی، ساخت و مدیریت تمام بخش های اصلی این طرح در ایران بوده و توانسته است این راهبرد را با موفقبت به اجرا در آورد. کلیه طراحی ها بطور کامل و منحصرا در رصدخانه ملی ایران با بهره مندی از مشاوران بین المللی طرح انجام گرفته و با گذراندن مراحل مختلف بازبینی ساخت تلسکوپ نیز به صنایع داخلی واگذار شده است.
وزن آینه اصلی تلسکوپ چهار تن و ضخامت آن ۱۸ سانتی متر است و با توجه به قابلیت انعطاف آن با بهره‌گیری از یک سامانه اپتیک فعال کنترل می شود. شیشه آینه‌های تلسکوپ آینه اصلی بر روی ۶۰ عملگر محوری معلق و توسط ۳۰ عملگر جانبی حمایت می‌شود و با یک آینه دیگر به همان دقت سطح و در فاصله چهار متری در بالای آن – آینه ثانویه – که به واسطه یک عملگر شش محوره مهار شده است با دقت یک میکرون هم محور شود.
شیشه آینه های تلسکوپ رصدخانه ملی از جنس سرامیکی ویژه ساخته شده اند که در مقایسه با شیشه‌های متعارف، ۱۰۰ برابر نسبت به تغییر دما یعنی انبساط و انقباض گرمایی مقاوم تر است و تولید آنها در فرآیند حرارتی با طی زمان بیش از یک سال انجام می شود. شیشه آینه های تلسکوپ رصدخانه ملی تولید شرکت شوت آلمان است. شیشه ها برای تبدیل به آینه با آلومینیوم خالص و در خلاء لایه نشانی می شوند.
با توجه به اهداف علمی این تلسکوپ و تلاش برای پوشش طول موج های کوتاه برای داشتن تصویری مطلوب از اجرام آسمانی آینه های تلسکوپ بازبری سطح ۲ نانومتر یا کمتر صیقل داده شده اند. دستیابی به این زبری سطح در مقیاس ۳.۴ متر از نظر فنی چالش برانگیز و زمان بر است. آزمون های اپتیکی برای صحت سنجی صیقل و شکل سطح آینه نیز از نظر فنی چالش برانگیز بوده و توسط متخصصان اپتیک کشورمان، متخصصان رصدخانه ملی و با مشارکت متخصصان خارجی انجام گرفته است.
مجموعه آینه ها و عملگرها بر روی یک سازه مکانیکی ۹۰ تنی مستقر شده اند. سازه مکانیکی باید در حضور جریان باد ۱۲ متر بر ثانیه بیرون از گنبد با دقت ۰.۲ ثانیه قوسی حرکت کند و سیستم بازخورد آن باید بتواند به تمام اختلال های ناشی از باد، تغییر دما، جهت گیری تلسکوپ و انحراف آینه ها از محور اپتیکی غلبه کند. فرآیند کنترل تلسکوپ با این دقت توسط تیم کنترل رصدخانه ملی ایران به اجرا در می‌آید.
تلسکوپ در داخل گنبد قرار گیرد که نه تنها از آن محافظت می‌کند بلکه با هدایت جریان باد به آینه های تلسکوپ به عملکرد آن نیز کمک کند. سازه و پوسته این گنبد در سال ۱۳۹۹ بر روی سازه بتنی محفظه که در سال ۱۳۹۸ احداث شده مستقر شده است.
تمام این مجموعه پیچیده در محفظه‌‌ای به ارتفاع نصف برج آزادی بر فراز قله ۳۶۰۰ متری گرگش قرار می‌گیرند. مجموعه تلسکوپ در داخل گنبد در طول روز در دمایی سردتر از محیط قرار می گیرند.
